Trong lĩnh vực y tế, đặc biệt là nha khoa, dụng cụ vô trùng nha khoa đóng vai trò then chốt trong việc đảm bảo an toàn và phòng ngừa lây nhiễm chéo giữa các bệnh nhân. Mỗi phòng khám cần trang bị đầy đủ hệ thống dụng cụ vô trùng đạt chuẩn để duy trì quy trình kiểm soát nhiễm khuẩn khép kín, bảo vệ sức khỏe cho cả bác sĩ và người bệnh. Bài viết sau sẽ giới thiệu chi tiết các loại dụng cụ vô trùng nha khoa cần thiết mà mọi cơ sở nha khoa nên có.
Mục lục
Tại sao cần vô trùng dụng cụ trong nha khoa?
Vô trùng là yêu cầu bắt buộc và giữ vai trò trọng yếu trong mọi hoạt động điều trị nha khoa. Do đặc thù tiếp xúc trực tiếp với máu, nước bọt và dịch tiết, dụng cụ nha khoa nếu không được tiệt khuẩn đúng quy chuẩn có thể trở thành nguồn lây nhiễm chéo nguy hiểm. Bởi quy trình vô trùng giúp loại bỏ hoàn toàn vi sinh vật gây bệnh bao gồm vi khuẩn, virus, nấm và bào tử, từ đó bảo vệ sức khỏe cho bệnh nhân cũng như đội ngũ y tế.
Thực hiện vô trùng nghiêm ngặt không chỉ phòng ngừa lây lan các bệnh truyền nhiễm như viêm gan B, viêm gan C, HIV mà còn bảo đảm an toàn pháp lý và uy tín chuyên môn cho cơ sở điều trị. Bất kỳ sai sót nào trong kiểm soát nhiễm khuẩn đều tiềm ẩn hậu quả nghiêm trọng về y học và đạo đức nghề nghiệp.
Hiện nay, Bộ Y tế quy định rõ tại Quyết định 38/QĐ-BYT 2025 Kế hoạch hành động quốc gia về kiểm soát nhiễm khuẩn trong các cơ sở khám bệnh, chữa bệnh. Theo đó, các cơ sở y tế, trong đó có phòng khám nha khoa phải tuân thủ quy trình kiểm soát nhiễm khuẩn từ đầu đến cuối: thu gom – làm sạch – khử khuẩn – đóng gói – hấp – bảo quản dụng cụ sạch. Việc giám sát và đánh giá chất lượng tiệt khuẩn cần được thực hiện định kỳ và nghiêm ngặt nhằm đảm bảo an toàn tối ưu cho người bệnh và nhân viên y tế.
Các loại dụng cụ vô trùng nha khoa cần có
Quy trình vô trùng dụng cụ nha khoa là một chuỗi mắt xích không thể tách rời, bao gồm làm sạch, khử khuẩn và tiệt khuẩn. Mỗi dụng cụ hoặc thiết bị đóng góp một vai trò then chốt vào sự thành công của quy trình này.
Dung dịch sát khuẩn
Dung dịch ngâm dụng cụ nha khoa là hóa chất được sử dụng để khử khuẩn mức độ thấp đến trung bình. Đây là các hợp chất hóa học như cồn, hợp chất Ammonium bậc bốn, hoặc dung dịch Chlorine, được bào chế dưới dạng chuyên dụng cho y tế. Dung dịch này dùng để lau khử khuẩn các bề mặt không chịu nhiệt hoặc ít tiếp xúc trực tiếp với bệnh nhân. Chúng bao gồm tay nắm cửa, bề mặt ghế nha khoa, bàn làm việc và các thiết bị ngoại vi. Dung dịch sát khuẩn giúp giảm tải lượng vi sinh vật đáng kể trên các bề mặt, ngăn chặn sự lây nhiễm qua đường tiếp xúc gián tiếp, duy trì môi trường làm việc sạch sẽ, an toàn.
Gang tay, khẩu trang y tế
Gang tay và khẩu trang y tế là các rào chắn sinh học cơ bản, bắt buộc phải sử dụng trong mọi thủ thuật. Gang tay thường làm từ Nitrile hoặc Latex, chỉ dùng một lần. Khẩu trang y tế là loại khẩu trang có lớp lọc, đạt chuẩn BFE (Bacterial Filtration Efficiency). Nhân viên y tế phải đeo găng tay và khẩu trang trong suốt quá trình thăm khám và điều trị. Gang tay bảo vệ da tay khỏi tiếp xúc với dịch tiết. Khẩu trang ngăn chặn vi sinh vật phát tán qua đường hô hấp. Chúng thiết lập ranh giới vô khuẩn giữa nhân viên và bệnh nhân. Việc thay mới sau mỗi bệnh nhân là quy tắc vàng để phòng ngừa lây nhiễm chéo.
Đèn UV tiệt trùng
Đèn UV tiệt trùng sử dụng nguyên lý phát ra tia cực tím để tiêu diệt vi sinh vật. Đèn phát ra bức xạ UV-C có bước sóng từ 100nm – 280nm có khả năng phá hủy cấu trúc DNA và RNA của vi sinh vật khiến chúng không thể sinh sản, lây nhiễm. Đèn UV tiệt trùng thường được lắp đặt trong tủ bảo quản dụng cụ đã tiệt khuẩn hoặc được dùng để tiệt trùng dụng cụ, đảm bảo an toàn cho người bệnh, tránh nguy cơ lây nhiễm chéo trong quá trình thăm khám và chữa bệnh.
Nước ngâm dụng cụ nha khoa
Nước ngâm dụng cụ nha khoa là dung dịch chuyên dụng dùng để làm sạch và sát khuẩn dụng cụ ngay sau khi sử dụng giúp loại bỏ máu, dịch, mảng bám và các chất hữu cơ còn sót lại. Dung dịch thường chứa enzyme đa năng và chất hoạt động bề mặt có tác dụng phân giải protein, chất béo, ngăn máu và mô khô cứng bám vào bề mặt dụng cụ. Quá trình ngâm kéo dài khoảng 10 phút, giúp làm mềm và tách cặn bẩn hiệu quả, đồng thời bảo vệ bề mặt kim loại, nhựa khỏi ăn mòn. Đây là bước sơ bộ quan trọng, tối ưu hiệu quả cho giai đoạn tiệt trùng bằng autoclave sau đó, đảm bảo kiểm soát nhiễm khuẩn đạt tiêu chuẩn y tế.
Máy hấp dụng cụ nha khoa
Nồi hấp dụng cụ nha khoa hay còn gọi là máy hấp tiệt trùng là thiết bị cần có của mọi quy trình vô khuẩn. Máy hấp dụng cụ nha khoa dùng để tiệt khuẩn toàn bộ các dụng cụ chịu nhiệt đã được làm sạch, sấy khô và đóng gói. Hơi nước nóng dưới áp suất cao thâm nhập vào mọi ngóc ngách của dụng cụ, tiêu diệt tất cả vi sinh vật, bao gồm cả bào tử vi khuẩn..
Máy rung rửa dụng cụ nha khoa
Máy rửa dụng cụ nha khoa ứng dụng công nghệ sóng siêu âm. Thiết bị tạo ra sóng siêu âm tần số cao (thường từ 25 kHz đến 40 kHz) trong dung dịch rửa chuyên dụng. Dụng cụ sau khi ngâm sơ bộ được đặt vào máy để rửa sạch sâu. Sóng siêu âm tạo ra hiện tượng xâm thực (cavitation). Các bong bóng khí siêu nhỏ hình thành rồi vỡ ra, tạo lực chà xát mạnh mẽ. Lực này loại bỏ triệt để các mảnh vụn, chất bẩn còn sót lại ở các khớp nối và khe hở nhỏ. Rửa bằng máy rung rửa là bước bắt buộc trước khi tiệt khuẩn.
Máy sấy dụng cụ nha khoa
Máy sấy dụng cụ nha khoa đảm bảo dụng cụ hoàn toàn khô ráo. Đây là tủ sấy sử dụng nhiệt độ vừa phải và luồng khí sạch để làm khô dụng cụ. Dụng cụ sau khi rửa bằng máy rung rửa phải được chuyển sang máy sấy ngay lập tức. Độ ẩm còn sót lại trên dụng cụ có thể gây ăn mòn, rỉ sét dụng cụ. Quan trọng hơn, độ ẩm cản trở quá trình tiệt khuẩn trong máy hấp và có thể làm hỏng túi đóng gói, dẫn đến tái nhiễm khuẩn.
Máy đóng gói dụng cụ vô trùng
Máy đóng gói dụng cụ vô trùng là thiết bị niêm phong, duy trì trạng thái vô khuẩn. Thiết bị này, thường là máy hàn nhiệt, dùng để hàn kín các túi tiệt khuẩn chuyên dụng. Túi này có chỉ thị màu để kiểm tra quá trình hấp. Dụng cụ đã sạch và khô được đặt vào túi, sau đó được hàn kín trước khi đưa vào máy hấp. Máy đóng gói đảm bảo môi trường bên trong túi được duy trì vô khuẩn sau khi hấp. Túi hàn kín bảo vệ dụng cụ khỏi các yếu tố môi trường trong quá trình lưu trữ và vận chuyển đến ghế điều trị.
Những sai lầm thường gặp trong vô trùng nha khoa
Việc thiết lập các dụng cụ vô trùng nha khoa chỉ là bước đầu. Duy trì sự tuân thủ quy trình nghiêm ngặt mới là thách thức lớn nhất.
Không thay găng tay hoặc khẩu trang thường xuyên
Đây là hành vi phổ biến nhất gây lây nhiễm chéo. Gang tay và khẩu trang là vật tư dùng một lần, cần phải được thay mới ngay sau khi hoàn thành điều trị cho một bệnh nhân. Việc chạm tay có găng vào các bề mặt sạch như ngăn kéo, điện thoại hoặc máy tính cũng yêu cầu phải thay găng mới trước khi tiếp tục điều trị.
Dụng cụ chưa được làm sạch trước khi khử trùng
Nếu dụng cụ chưa được làm sạch trước khi khử trùng, quá trình tiệt khuẩn sẽ không đạt hiệu quả. Các cặn bẩn hữu cơ như máu, mô hoặc dịch sinh học còn sót lại có thể tạo thành lớp màng cản, ngăn hơi nước nóng trong máy hấp tiếp xúc trực tiếp với bề mặt dụng cụ. Khi đó, vi khuẩn và bào tử được “bảo vệ” bên trong lớp cặn khiến quá trình hấp không thể tiêu diệt hoàn toàn mầm bệnh, làm tăng nguy cơ lây nhiễm chéo trong điều trị nha khoa.
Bảo quản dụng cụ không đúng cách sau khi tiệt trùng
Thời gian lưu trữ và môi trường bảo quản quyết định độ bền của trạng thái vô khuẩn. Dụng cụ vô trùng nha khoa đã đóng gói phải được lưu trữ trong môi trường khô ráo, sạch sẽ. Độ ẩm, bụi bẩn hoặc côn trùng đều có thể làm rách hoặc ẩm ướt bao bì. Túi bị rách, ẩm hoặc hết hạn lưu trữ (thường ghi trên túi) phải được hấp lại.
Sử dụng dung dịch khử khuẩn không phù hợp
Lựa chọn hóa chất và nồng độ sai là một lỗi kỹ thuật nghiêm trọng. Dung dịch sát khuẩn phải đạt chuẩn y tế và được sử dụng đúng nồng độ theo khuyến nghị của nhà sản xuất. Việc pha loãng quá mức làm giảm hiệu quả diệt khuẩn. Hơn nữa, việc sử dụng không đúng thời gian ngâm hoặc để dung dịch hết hạn cũng làm vô hiệu hóa khả năng kiểm soát nhiễm khuẩn của hóa chất.
Việc trang bị đầy đủ dụng cụ vô trùng nha khoa hiện đại như máy hấp dụng cụ nha khoa và máy rung rửa siêu âm là khoản đầu tư bắt buộc. Tuy nhiên, hiệu quả cuối cùng nằm ở sự tuân thủ tuyệt đối quy trình làm sạch, tiệt khuẩn và bảo quản. Kiểm soát nhiễm khuẩn là văn hóa y khoa, đảm bảo an toàn tối đa cho bệnh nhân và nâng cao uy tín chuyên nghiệp của phòng khám nha khoa.
Luôn trăn trở để mang đến những thông tin khách quan, thực sự có ích cho người dùng là giá trị mà tôi hướng tới.
